Verslag Wereld CI-dag 25 februari 2016

Op 25 februari 2016 vierde de afdeling KNO van het UMC-Utrecht voor de 3e keer de Wereld Cochleaire Implantaat (CI)- dag.

‘Het kan altijd beter!’ is veelal de drijfveer van het wetenschappelijk onderzoek, zei Diane Smit KNO-arts, dagvoorzitter, in haar welkomstwoord. Tijdens een druk bezocht middagprogramma, met meer dan 200 aanwezigen, stonden twee thema’s centraal. Namelijk: ‘Van wetenschap tot implantaat’ tot de pauze en ‘Muziek en CI’ daarna.

Bilaterale implantatie bij volwassenen
Geerte Ramakers, arts onderzoeker bij het UMC-Utrecht, vertelde over het onderzoek naar tweezijdige implantatie bij volwassenen, waarbij één groep twee CI’s tegelijkertijd (simultaan) krijgt en de tweede groep twee CI’s na elkaar krijgt met een tijdsspanne van 2 jaar ertussen (sequentieel).

Tweezijdig horen heeft als voordeel dat het geluid nog meer versterkt wordt, je richting kunt horen en dat je beter kunt horen in rumoerige situaties.
Het onderzoek, waaraan meerdere CI-teams in Nederland meewerken, werd opgestart in 2010. Ondertussen zijn de eerste resultaten beschikbaar, met name van de simultaan geïmplanteerde groep. De resultaten worden ter zijner tijd nog aangevuld met gegevens van mensen waarbij twee jaar zit tussen beide implantaties.

De conclusies tot nu toe zijn:
– Bij spraakverstaan in stilte en op vlak van kwaliteit van leven is er geen verschil tussen de groep met simultaan twee CI’s en de groep met één CI.
– Twee CI’s zijn beter voor de kwaliteit van horen, bij het spraakverstaan in ruis en voor het richtinghoren.

Er vindt vervolgonderzoek plaats naar het verschil in effect tussen simultane en sequentiële bilaterale implantatie en naar de effectiviteit van de kosten. Hoe de verzekeraars hierover denken is nog onbekend.

Impact van bilaterale CI op de ontwikkeling van dove kinderen
Dr. Leo De Raeve, directeur ONICI-Zonhoven [1] (België) werkt al meer dan 30 jaar met dove en ernstig slechthorende kinderen en toont in zijn lezing het belang aan van dubbelzijdige CI’s voor de complexe taalontwikkeling en de verbale cognitie [2] van dove kinderen.
Met een filmpje liet hij de toehoorders eerst raden wie van de drie kinderen uit een gezin, het dove kind met 2 CI’s zou zijn. Na verschillende antwoorden bleek dat alle drie de kinderen een dubbelzijdige CI (bilateraal) hadden, maar het was helemaal niet te merken! Goed geïllustreerd! Hoe kan dat nu?

Met twee oren (en bij bilaterale implantatie op jonge leeftijd) is de kans groter dat je beter in staat bent om op afstand en ook in een rumoerige omgeving informatie op te pikken! Een belangrijk gegeven voor de taalontwikkeling bij kinderen. Horende kinderen pikken 90% van hun woordenschat op uit de omgeving rondom hen en niet op school. Het oppikken van taal uit de omgeving gebeurt via gesprekken van o.a. ouders onderling of met anderen, gesprekken tussen andere kinderen op de speelplaats, van radio/tv enzovoort. Dit noemt men het incidentele leren. Kinderen met een dubbelzijdige CI kunnen dit ook, maar niet zo goed als een horend kind. Door dit oppikken van woorden uit de omgeving kunnen kinderen met een dubbelzijdige CI vooral meer woorden en zinnen bemachtigen dan eenzijdig geïmplanteerde kinderen en hun verbale intelligentie is significant beter. Bij een groot aantal bilateraal geïmplanteerde kinderen sluit het zelfs dicht aan bij horende kinderen.

Revalidatie en taaltraining blijven uitermate belangrijk na implantatie. Onderzoek is wel gewenst naar hoelang en welke hulpmiddelen voor een optimale revalidatie het beste zijn.

Tot nu toe heeft het dit ontwikkelings-onderzoek plaatsgevonden bij ééntalige kinderen, maar het wordt uitgebreid naar tweetalige kinderen. Heel bijzonder is dat Leo De Raeve nu in zijn 30-jarige praktijk ziet dat dove kinderen twee talen leren! Bijvoorbeeld Turks en Nederlands of Frans en Nederlands.
Een onderzoek naar het belang van ondersteunende gebaren bij de taalontwikkeling is net gestart.

Hoe klinkt een CI
Anne Wendrich, arts onderzoeker KNO UMC-Utrecht, vertelde over het experiment om te registreren hoe een cochleair implantaat klinkt. Dit is een uniek experiment omdat men hiervoor gebruik maakt mensen die eenzijdig doof zijn en een CI krijgen aan hun dove kant. Zij kunnen met behulp van hun goede oor proberen aan te geven hoe een CI-geluid klinkt. Dit experiment is van belang voor mensen die een implantaat krijgen, voor hulpverleners en voor de omgeving. Voor het onderzoek maakt men gebruik van een ‘vocoder’, een apparaat waarmee men geluiden kan bewerken. Er werden filmpjes getoond hoe dat in zijn werk gaat.

Hoewel het experiment nog doorgaat, bleek al dat het registreren van spraak makkelijker is over te brengen dan muziek. Voor de nabije toekomst wil men de registratie op meerdere momenten onderzoeken met andere bewerkingen én is het de vraag of het geluid verandert als je langer een CI draagt.

Professor van Hordijk
Na de pauze kreeg Professor van Hordijk, afdelingshoofd KNO-Utrecht, het woord.
‘Het kan immers altijd beter’ begon hij over het CI-traject. De afgelopen periode zijn er in het zorg CI-traject wijzigingen aangebracht. Oorzaak was dat er in 2014 enkele implantaat-operaties mislukt waren en overgedaan moesten worden. Dat is niet onopgemerkt gebleven en het actualiteitenprogramma Zembla zal daar dinsdag 1 maart over berichten. De afdeling KNO heeft er lering uitgetrokken (zie hun website).

Muziekbeleving met een cochleair implantaat
‘Muziek is ontspannen’ voor Vera van Dijk student bouwkunde en muziekliefhebber met een CI. Zij bracht haar presentatie samen met haar broer Caspar, die in de afstudeerfase zit van het conservatorium. Na een korte introductie keken we, voor velen opnieuw, naar Vera en Kyteman, die voor haar ‘Stay with me’ aangepast had, zie https://www.youtube.com/watch?v=UNdeQuvguL0
Daarna vertelde Caspar dat zijn afstudeerproject gericht is op het dovenonderwijs en het gevoel wat je kan bereiken met muziek. Tot slot gaven ze samen nog een optreden met ‘sign-dance’, waarbij Vera de tekst met gebaren op muziek vertolkte.

Vera en Caspar van Dijk
Vera en Caspar van Dijk

Een muzikant met een CI; wat nu?
Joke Veltman, pianiste van beroep, heeft ruim twee jaar een CI en geeft weer pianoles. Wat heeft ze daarvoor allemaal gedaan om dit te bereiken?

Ze geeft de volgende tips die haar hielpen en wellicht ook andere muzikanten of muziekliefhebbers kunnen helpen: vaak en veel luisteren naar muziek en oefenen in een rustige ruimte. Neem goede boxen en begin met muziek die je leuk vindt. Als je zelf weer begint met op je muziekinstrument te spelen, wees dan niet te snel ontgoocheld, maar houdt vol. Neem eventueel weer les in het bespelen van je instrument en in zingen.
Om een nieuw stuk te leren heb je veel meer tijd nodig, blijf trainen.
Zoek onder andere op YouTube naar liedjes, met visuele feedback en ondertiteling. Als voorbeeld zagen we Happy van Pharell Williams, eerst in de clip-uitvoering en vervolgens met tekst. Zie: Pharrell Williams – Happy (Despicable Me 2 – Lyric Vide?

Joke wil op basis van een door haar ontwikkeld onderzoek (bijna gereed) een muziekrevalidatie programma ontwerpen in samenwerking met het UMC-Utrecht. Muziek is voor haar de taal van de emotie, van de beweging. Blijf oefenen en als je iets niet verstaat, so what? Ook dat vond Vera, ‘voel en ontspan’ zei ze nog!

CI techniek en muziek
Tot slot kreeg Bert van Zanten, audioloog van het UMC-Utrecht, even tijd om CI techniek en muziek toe te lichten. Muziek bestaat uit meerdere toonhoogten en uit ritme, de ritmische afwisseling van toonhoogte is de melodie. De boodschap in de muziek is de beleving en dat geldt ook voor de tekst in muziek. Een processor is vooral gericht op het spraakverstaan en filtert diverse tonen uit. Wat muziek betreft kan een processor goed doorgeven dat er geluid is in verschillende sterkten en het ritme. De melodie, de toonsoort en het timbre/de harmonie van diverse instrumenten bij elkaar worden echter niet goed doorgegeven door de processor.

Naarmate de CI-gebruiker langer zijn CI draagt en beter taal verstaat, klinkt de muziek subjectief natuurlijker. Maar gelukkig voor veel CI-gebruikers is de ‘beleving’ van de muziek wel weer haalbaar en die conclusie sluit mooi aan bij de twee eerdere sprekers.

Tot slot
De middag werd informeel afgesloten met een hapje en een drankje. Aan de sprekers konden nog vragen gesteld worden in de wandelgangen en gezien het grote aantal aanwezigen, de vele vragen en de gehoorde reacties was het een geslaagde middag.

Weer wat wijzer geworden, ook door onder andere diverse contacten en door bezoekjes aan de stands van de leveranciers van hoorhulpmiddelen en CI-producten.

Met ’tot volgend jaar’ besloot Diane Smit deze studiemiddag!


Foto’s: Rogier Veldman UMC-Utrecht
[1] Onafhankelijk Informatiecentrum over Cochleaire Implantatie, België
[2] De mate waarin je in staat bent je verbale vaardigheden te ontwikkelen en te gebruiken