Muziek met een kunst-oor…?

Wie zijn gehoor verliest, kan vaak weer leren verstaan met de hulp van een cochleair implantaat, een CI. Muziek luisteren en zelf muziek maken blijven helaas een grotere uitdaging.

Het brein oefenen

Joke Veltman is pianiste en verloor zelf geleidelijk haar gehoor. Ze luistert met een CI sinds augustus 2013. Omdat muziek aan haar bleef ‘trekken’ ging ze, ondanks de verwarrende klank van het CI bij muziek, toch weer zelf muziek maken. Door veel (piano) te spelen, te zingen en veel naar muziek te luisteren, oefende zij haar brein om opnieuw te kunnen genieten van muziek. Muziek is anders dan bijvoorbeeld spraak, want het is een complex geluid, met veel verschillende toonhoogtes, klanken, ritmes en klankkleuren tegelijk. Bovendien maakt het CI er nog eens een heel ander geluid van dan ‘vroeger’. Een CI is nou eenmaal gemaakt om de relatief ‘simpele’ klanken van spraak te verstaan.

Er komt steeds meer onderzoek naar de gunstige effecten van muziek op het brein. Juist doordat muziek zoveel verschillende klanken tegelijk heeft, moet het brein hard werken om al die input te verwerken. Dit maakt ons auditieve systeem sterker. Mogelijk heeft dit ook een gunstig effect op verstaan van spraak.

Toen het Joke Veltman steeds beter lukte om muziek te beleven, besloot zij muziek ook voor andere CI-dragers dichterbij te willen brengen. De eerste stap werd ArtEZ Conservatorium, waar zij een research master deed naar de mogelijkheden van muziek voor CI-dragers. Het product van deze studie is de MusiCI-test, waarmee je kan onderzoeken wat mensen – niet alleen CI-dragers – kunnen waarnemen en begrijpen van de basiselementen van muziek, zoals maat, ritme, toonhoogte en sfeer.

Film: ‘Luisteren met een kunst-oor’

Hoe kan je nou uitleggen aan alle mensen om je heen hoe muziek met CI klinkt? Omdat laten horen beter is dan uitleggen, maakte Joke een film (link). Hierin klinkt muziek met een steeds slechter wordend gehoor, waardoor het heel dof wordt. Daarna klinkt muziek met een CI, wat vooral vreemd klinkt, maar wel herkenbaar. Zo kunnen wij als CI-drager onze omgeving ‘laten meegenieten’ van ons nieuwe CI-geluid, zodat anderen beter kunnen begrijpen wat wij meemaken.

De MusiCI-training

Nu is het tijd voor de volgende stap: het ontwikkelen van een gerichte, muzikale gehoortraining voor CI-dragers. Met deze training wordt het gehoor – en daarmee ons auditieve systeem – uitgedaagd en geoefend in het verwerken van muziek. De verwachting is dat muziekplezier hierdoor weer toeneemt. We gaan ook onderzoeken of de muziektraining een positief effect heeft op verstaan, vooral in lawaai. Als ervaringsdeskundige heeft Joke Veltman die ervaring wel, maar het vraagt om meer onderzoek. Dit onderzoek hoeft geen dorre toestand te zijn. Als we met een grote groep CI-dragers aan de slag gaan met de MusiCI-training, kan in relatief korte tijd blijken wat de effecten daarvan zijn.